Doktor Jekyll i pan Hyde, Robert Louis Stevenson – Tak się rodzi legenda

Po obejrzeniu filmu „Marry Reilly” z Julią Roberts i Johnem Malkovichem (który gorąco polecam, tak swoją drogą), naszło mnie na przeczytanie wiekowej już powieści autorstwa Roberta Louisa Stevensona. W końcu motyw doktora Jekylla i pana Hyde’a jest tak oklepany w kulturze masowej, że nawet jeśli nie widziało się żadnego filmu zogniskowanego na tym temacie, to i tak pewnie słyszało się opowieść o genialnym lekarzu, który za sprawą uwarzonej osobiście mikstury zmieniał się w swoje mroczne alter ego. Rzadko czytam powieści równie stare, więc przy okazji byłem ciekaw, jakie będę miał wrażenia z obcowania z podobnym tekstem.

Konstrukcja opowiadania – tudzież minipowieści – jest dosyć specyficzna. Faktyczna akcja obejmuje jedynie połowę objętości tekstu, druga zaś część jest poświęcona na… tłumaczenie intrygi za pośrednictwem dwóch listów. Szczerze mówiąc, biorąc pod uwagę, że owa intryga wcale skomplikowana nie była, czułem się trochę, jakby mi ktoś tłumaczył oklepany dowcip, wskazując na elementy, kiedy powinienem się śmiać. Nie mam pojęcia, czy tego typu zabieg często był kiedyś używany, czy to raczej i wtedy była rzadkość. Uwagę zwrócił również naiwny sposób na opis postaci i ich czynów – bardzo czarno-biały i narzucający czytelnikowi z góry ocenę, wskazujący dokładnie, kto jest dobry, a kto jest zły. I dlaczego. Miejsca na własne przemyślenia czytelnika w tym zakresie autor praktycznie nie przewidział.

Co się tyczy samej fabuły – tu chyba rozpisywać się nie trzeba, nieprawdaż? Głównym bohaterem jest pewien londyński prawnik, pan Utterson, którego to oczami będziemy obserwowali losy doktora Jekylla i pana Hyde’a. Pierwszy znany jest jako dobroczyńca ludzkości, miły gość wszelkich kulturalnych imprez i uznany naukowiec. Drugi zaś, z niewiadomych dla osób postronnych przyczyn, zatrudniony jest jako asystent pierwszego i dał się poznać jako poczwarna kreatura i wcielenie wszelkiego zła. Dopiero z biegiem czasu ludzie dowiadują się o łączącej ich „więzi”.

Trzeba koniecznie odnotować, że nie tylko jest to powieść z pograniczna horroru i kryminału, ale też pole do autorskich rozważań na temat dobra i zła. Szczerze mówiąc, owe przemyślenia szczególnie frapujące nie są, ale mimo wszystko stanowią pewne urozmaicenie.

Szczerze mówiąc, zastanawia mnie, od czego zależy, że jedna powieść zostaje zapamiętana i reprodukowana na różne sposoby tak, jak to ma miejsce w omawianym przypadku, a druga zostaje po prostu zapomniana. Co miała takiego w sobie historia doktora Jekylla, że ktoś po stu latach zerwał się z łóżka i wykrzyczał w niebogłosy: „to świetny materiał na pornola, kręcimy!”. Nie żartuję, wśród licznych kinowych adaptacji opowieści Roberta Louisa Stevensona są również pornole (wybaczcie łacinę podwórkową, ale sądząc po samych okładkach, filmami erotycznymi tego nie idzie nazwać). Przyznaję, że ze wszystkich wersji srebrno-ekranowych widziałem tylko wspomniane we wstępie „Marry Reilly”, ale za resztę też chcę się zabrać. W szczególności, że w spisie znajdują się i krótkometrażówki z – uwaga – roku 1910, jak i pełen metraż w wersji niemej z roku 1921.

Innymi słowy, choć po wielu latach lektura oryginalnego „Doktora Jekylla i pana Hyde’a” może rozczarować, to sam koncept ma w sobie moc. Choć książka nie przypadła mi szczególnie do gustu, to nie jestem w stanie nic poradzić na fakt, że ciągnie mnie do dalszego zagłębiania się w tę historię. Szczerze mówiąc, nie mam pojęcia, jak Roberta Louisa Stevensona to osiągnął, ale chyba mu zazdroszczę.