Snajper – Eastwood bez werwy

Filmy Clinta Eastwooda zdecydowanie zaliczają się do tych, na które zawsze pójdę w ciemno. Nawet jeśli nie jestem fanem wszystkich aspektów jego stylu, na ogół wychodzę z seansu co najmniej zadowolony. Ba, w takich produkcjach, jak „Za wszelką ceną” czy „Gran Torino” jestem po prostu zakochany! Z kolei jestem umiarkowanym fanem kina wojennego, więc siłą rzeczy jego „Sztandar chwały” i „Listy z Iwo Jimy” po prostu gorzej trafiały w moje upodobania. Dzięki znajomości tych filmów podejrzewałem, czym będzie „Snajper”. Nastawiłem się na sporą dawkę patosu, na amerykańskie kino „ku pokrzepieniu serc”, nie pozbawione jednak gorzkich motywów. I, jak się okazało, wstępna diagnoza okazała się całkiem trafna, choć parę elementów mnie mocno zaskoczyło. Niekoniecznie na korzyść.

Tytułowym snajperem jest Chirs Kyle, świetnie sportretowany przez Bradleya Coopera, który specjalnie do tej roli przeistoczył się w prawdziwego zawodnika wagi ciężkiej. Kyle jest postacią dosyć znaną. Jest żołnierzem, który dzięki swym osiągnięciom przebił się do świadomości nie tylko mieszkańców USA, ale też osób z innych zakątków świata. Mimo że sam tematami wojennymi, jako się rzekło, interesuję się umiarkowanie, postać jego w ogólnym zarysie kojarzyłem. Kojarzyłem też, że historia jego życia faktycznie może stanowić bardzo ciekawy materiał na film, biorąc w szczególności pod uwagę to, jak jego wędrówka po tym świecie się zakończyła.

I tu przyszedł pierwszy i w sumie główny mój zawód związany ze „Snajperem” – brak łapiących za serce chwil. W moim odczuciu najnowszy film Eastwooda charakteryzuje się stylem bardziej sprawozdawczym niż emocjonalny. Oglądając „Za wszelką cenę” czy „Gran Torino” bardzo mocno walczyłem o to, żeby nie płakać, a później, jak to śpiewał Justin Timberlake, wypłakałem rzekę. I to nie były, bynajmniej, tanie zagrywki – każdy, kto widział te filmy, dobrze o tym wie.

A „Snajper”? Cóż, „Snajper” nawet takie epizody, jak trzymanie dziecka na muszce, potrafi potraktować chłodno i rzeczowo. Nie twierdzę, że Kyle został zobrazowany jako pozbawiony emocji. Albo że Cooper wyprał z nich tę rolę. To raczej kwestia tego, jako owe przeżywanie tak trudnych chwil zostało pokazane. Nie podkreślały ich ani ujęcia, ani montaż, ani muzyka. Sam scenariusz też nie zostawiał wiele miejsca na zobrazowanie tych okresów, w których Kyle próbował sobie radzić z traumą. Zdecydowanie największa część filmu obejmuje jego cztery pobyty w Iraku, zaś wszystko, co działo się między nimi zostało potraktowane zdawkowo.

Przez cały seans czekałem, aż w filmie w końcu się coś zmieni. Czekałem na ten niesamowity fabularny zwrot, którymi Eastwood tak mistrzowsko potrafi operować. Czekałem tym bardziej, że historia Kyle’a taki zakręt oferowała. Jednak to, co mogło być zwrotem, służyło za szybki i krótki koniec historii. Zresztą, ów minimalistyczny finał wzbudził we mnie de facto więcej emocji niż cała reszta „Snajpera”.

Zaciekawił mnie też inny problem – nie za bardzo wiedziałem, jaki ostatecznie był pomysł Eastwooda na przedstawienie postaci Kyle. Tytułowy snajper nie należał do ludzi, który ogólnie uznałoby się za wzór, za bohatera – przynajmniej nie na podstawie tego, co widziałem w filmie i wywnioskowałem z fragmentów jego książki. Tak, był genialnym strzelcem, był niezłomny, ale jego ego potrafiło zarówno narazić członków jego zespołów, jak i zniszczyć jego rodzinę. I problem nie leży w tym, że Kyle nie jest czarno-biały – wręcz przeciwnie, dzięki temu jest bardziej ludzki. Sęk w tym, że przez cały seans miałem wrażenie, że Eastwood chciał nakręcić film o bohaterze wojennym, tylko materiał źródłowy mu na to nie pozwalał. Ponieważ Chirs Kyle, najwyraźniej, nie był doskonały.

Paradoksalnie, przez to rozdwojenie jaźni zaczęły mnie bardziej interesować postaci drugoplanowe albo epizodyczne, których spojrzenie na wojnę naprawdę mnie zaciekawiło. Z jednej strony był niedoszły duchowny, który zrezygnował z habitu na rzecz innego słowa na „h” – hazardu. Niezachwiana pewność, że interwencja USA w Iraku jest niezbędna, szybko w nim erodowała, a jego przemiana robiła wrażenie świetnego materiału na film. Z drugiej strony barykady pojawił się człowiek niemniej fascynujący – syryjski olimpijczyk, też snajper, który w Iraku polował na amerykańskich żołnierzy. Jego historia mogłaby się przemienić w kolejny niezwykły scenariusz.

Nie twierdzę jedna, że „Snajper” jest zły. Nie, jest po prostu… poprawny. Tak jak – w moim odczuciu – „Niezłomny” Angeliny Jolie. Łapie się za ciekawy temat, ale obrazuje go bez werwy, emocji i przekonania. I trochę też, jak mi się zdawało, bez konkretnej, jasnej wizji.