Batman: Zero Year oraz Endgame – Odważne pomysły kontra zbyt odważne pomysły

Odświeżone przez Scotta Snydera oraz Grega Capullo opowieści o Mrocznym Rycerzu z Gotham to, bez dwóch zdań, moje ulubione komiksy publikowane aktualnie przez DC. Miałem podejście do jeszcze kilku innych serii, które zaczęły się ukazywać w ramach restartu New 52, i nic się nawet nie zbliżyło w moim prywatnym rankingu do genialnego „Court of Owls” czy niesamowicie wciągającego, ale zostawiającego niedosyt, „Death of the Family”. Dlatego też z wypiekami na twarzy czekałem na kolejną historię od tego duetu artystycznego – podzielone na dwie części „Zero Year”. Niestety, gdy rozpocząłem już lekturę, w ogólnym rozrachunku czekał mnie zawód. Nie do końca jasny i oczywisty, ale nadal zawód. „Zero Year” na tyle mnie zaskoczyło, że nie za bardzo potrafiłem zebrać myśli na jego temat i sensownie spisać. Musiałem poczekać aż do końca kolejnego wątku, „Endgame”, by w końcu sobie wszystko ułożyć.

Zanim przejdziemy do dalszej części recenzji, trzeba omówić jedną kwestię formalną. Połączyłem dwie części „Zero Year” oraz „Endgame” w jeden tekst, ponieważ – ze względu na ciągle tę samą ekipę artystyczną – mają bardzo wiele punktów styku. Co więcej, część wniosków związanych z „Rokiem zero” nasunęła mi się dopiero po skończonej lekturze kolejnej historii – tym chętniej połączyłem swój wywód w jedną całość.

Uczciwie mogę napisać, że w zakresie oprawy wizualnej i jakości narracji nic się nie zmieniło od czasu wspomnianych we wstępie historii „Court of Owls” oraz „Death of the Family”. To nadal ta sama cudowna kreska Capullo, która tak idealnie łączy mi się z postacią Batmana. Powiem więcej – nie wiem, czy by mi się spodobała aż tak, gdyby obrazowała przygody jakiegoś innego bohatera. W stylu Capullo jest kilka elementów, które mi osobiście nie leżą – myślę tu szczególnie o twarzach i mimice. Jednak mimo tych drobnych, moim zdaniem, niedoskonałości jego styl wprost idealnie koresponduje z klimatem Gotham i Mrocznego Rycerza. W połączeniu z lekkim piórem i bogatą wyobraźnią Scotta Snydera, wszystkie historie, które wyszły pod szyldem „Batman New52”, są lekturą wprost cudowną. I tu jeszcze dodam – cudowną nawet wtedy, gdy poszczególne detale z zakresu czy to narracji, czy konstrukcji samej fabuły nie pasują. Wszelkie moje wątpliwości związane z „Zero Year” czy „Endgame” wychodziły na wierzch dopiero po skończonej lekturze.

Obydwie historie traktują o skrajnie odległych o sobie tematach. W „Zero Year” Snyder próbuje na nowo napisać „origin” Batmana, jednocześnie nie przekreślając całkowicie wydarzeń z „Year One” Franka Millera. Zresztą, wydaje mi się, że zbieżność nazw jest nieprzypadkowa. Od razu też dodam, że – o ile pamiętam wydarzenia z „Roku pierwszego” – nowa historia się z nimi w pełni nie gryzie, ale… też chyba się do końca nie łączy i nie pokrywa. Gdybym zaczął grzebać w szczegółach, domek z fabularnych kart chyba by się rozleciał.

Jako się rzekło, „Rok zero” jest podzielony na dwa wątki, każdy bodaj po 6 zeszytów. W pierwszym z nich głównym przeciwnikiem Bruce’a jest Red Hood i jego gang. Nie jest to jednak do końca ten sam niezgrabny Red Hood, którego możecie kojarzyć z innych historii o narodzinach Jokera. W tym wypadku postać ta została przedstawiona jako prawdziwy mózg przestępczego świata – człowiek, który bez problemu potrafi sobie podporządkować każdego. I tak jak Red Hood robi wrażenie przeciwnika ostatecznego, tak sam Batman… cóż, jeszcze nie jest Batmanem. Bruce Wayne dopiero próbuje rozgryźć, jak chce podejść do tematu ratowania Gotham, zaś jego pierwsze próby na ogół kończą się połamanymi żebrami.

Drugim wrogiem jest Człowiek Zagadka, który – w wydaniu Snydera – sprawia, że wszyscy dotychczasowi przeciwnicy, uważający się za sprytnych… cóż, przestają wyglądać na takich inteligentnych cwaniaków. Ridler w „Zero Year” wspina się chyba na swoje wyżyny możliwości i osiąga najlepsze wyniki w swej komiksowej historii. Udaje mu się odciąć Gotham od świata, zamieniając miasto w dżunglę, w której przetrwają tylko najsilniejsi. Oczywiści, tłem dla wszystkich tych wydarzeń są niekończące się zagadki. Sama historia zaś przypomina trochę to, co widzieliśmy w trzecim „Mrocznym Rycerzu” Nolana i, jeśli się nie mylę, całkiem sporym, już dosyć starym wydarzeniu „No Man’s Land”.

Problem z obydwoma wątkami miałem jeden. Tak jak dobrze mi się je czytało – to w końcu Snyder i Capullo – tak… kompletnie w nie nie wierzyłem. Urokiem takich historii, jak „Year One”, było to, że nie rozgrywały się na nie wiadomo jak wielką skalę. Były kameralne i opowiadały o bohaterze, który jeszcze nie był odpowiednikiem nadludzkiego scyzoryka szwajcarskiego. A „Zero Year”? Tu akcja od razu przybiera tak gigantyczną skalę, że ciężko jest pogodzić się z myślą, iż tak miałyby wyglądać początki Batmana. Miałem uczucie, że Snyder zbyt mocno uparł się na „epicki” wydźwięk wszystkiego, czego tylko dotknie się Bruce Wayne. Wyglądało to tak, jakby narodziny jego superbohaterskiego alter ego miały być od razu większe od wszystkiego, co kiedykolwiek dokonało Justice League i inne podobne stowarzyszenia. Zresztą, nie tylko same losy Batmana wydawały się mało wiarygodne, ale też i arcyłotrzy zdawali się być zbyt doskonali. Ridler wyczyniał rzeczy tak niesłychane, że nie byłem w stanie w nim zobaczyć nawet przez chwilę człowieka. Wydawał się kukłą, wsadzoną na tron przez Snydera.

Jest natomiast jedna rzecz, którą bardzo doceniłem w „Zero Year”, a która prowadzi bezpośrednio do jednego z moich problemów z „Endgame”. Otóż, Snyder pozwolił swoim historiom o narodzinach Batmana się rozwinąć. Każdy z wątków miał po sześć zeszytów i naprawdę czułem, że podwaliny pod opowieść zostały całkiem nieźle położone, a sam autor nie musiał się nigdzie śpieszyć. Była to sytuacja trochę przeciwna do tej, z którą miałem styczność w „Death of the Family”, gdzie świetna historia została, jakby trochę na siłę, wciśnięta też do sześciu zeszytów. Tylko że przy skali tej opowieści było to już „tylko sześć zeszytów” zamiast „aż sześciu zeszytów”.

I podobna sytuacja spotkała właśnie „Endgame”, w którym Batman ponownie mierzy się z Jokerem. Bardzo wciągająca, odpowiednio epicka opowieść została lekko niezgrabnie upakowana w połowie tuzina odcinków i robiła przez to wrażenie nazbyt galopujące. Brakowało mi bardziej stonowanego rozwoju akcji i świetnych ekspozycji świata i bohaterów z „Court of Owls”. Nazwa tego wątku nawiązuje do ostatecznego celu Jokera, który jest tematem przewodnim całej historii, a którego oczywiście nie zdradzę. Mogę tylko powiedzieć, iż faktycznie wydźwięk całości jest bardzo… definitywny. I, niestety, zbyt pośpieszny. Snyderowi zabrakło miejsca na zbudowanie napięcia, zaś niektóre jego pomysły – przy takim tempie narracji – wydawały się po prostu nietrafione i nadmiernie chaotyczne.

Nie za bardzo wiem, czym takie decyzji zostały podyktowane. Tym, że każda z tych historii musi być koniecznie w sześciu zeszytach, żeby później dało się ją idealnie wsadzić w twardą oprawę? Czy może też chodziło o fakt, że właśnie zaczyna się rozkręcać wielki event „Convergence”, który ponownie zresetuje uniwersum DC? I twórcy po prostu musieli się zmieścić wydawniczych ramach czasowych? Nie wiem, jaka jest poprawna odpowiedź, ale wynik końcowy i tak jest niekorzystnych dla czytelnika.

Mam uczucie, że Snyder ma jakiś problem z doniosłością pisanych przez siebie historii. Czytając „Zero Year” oraz „Endgame” nie mogłem się opędzić od wrażenia, że każde jedno wydarzenie musi być bardziej niesamowite i ostateczne od poprzedniego. I o ile taka filozofia pasowała do tej konkretnej walki z Jokerem, tak spotkanie z Red Hoodem i Ridlerem wyszło przez to lekko karykaturalnie i mało wiarygodnie. Boli to o tyle, że czuję, iż Snyder i Capullo mogli wycisnąć jeszcze więcej ze swoich czterdziestu (tak, czterdziestu!) zeszytów z Mrocznym Rycerzem w roli głównej. I tak stworzyli świetne opowieści, ale… byli bardzo blisko ideału i, niestety, mam uczucie, że w ostatecznym rozrachunku się z nim minęli.