Lęk i odraza w Las Vegas, Hunter S. Thompson – To nie tylko dragi

Ten tekst jest częścią cyklu „Książka kontra film”.

„Las Vegas Parano” wspominam jako film jednocześnie lekki i ciężki. Dosyć specyficzne połączenie, nie sądzicie? Temat był bardzo, powiedzmy, radosny – oto dwóch ćpunów jedzie do Vegas na, jak się zdaje, największego tripa w ich życiu. Mają po prostu wszystko: heroinę, meskalinę, eter i jeszcze trzy tony narkotyków, których nazw nigdy wcześniej nie słyszałem. Ciężkie zaś jest wykonanie – na upartego można byłoby mówić o komedii, gdyby nie sposób, w jaki przedstawione są odjazdy bohaterów. Ponoć ten film w pełni mogą tylko docenić osoby, które same coś podobnego przeżyły – co więcej, te same osoby twierdzą, że bardzo wiele aspektów w filmie zostało niezwykle wiernie oddanych.

Czemu o tym piszę? Ponieważ ostatnio przeczytałem w końcu książkę „Lęk i odraza w Las Vegas”* i wiem, już, że oryginał był nie tylko o podróży do Vegas z dwoma ćpunami w roli głównej.

Owi dwaj narkomani, to odpowiednio Raoul Duke, dziennikarz sportowy, oraz doktor Gonzo, adwokat tego pierwszego. Razem jadą czerwonym kabrioletem do miasta grzechu, żeby napisać relację z rajdu Mint 400 i, przy okazji, odnaleźć „amerykański sen” lub dowody na to, że ten już nie istnieje. I to jest, zasadniczo, koniec, jeśli chodzi o fabułę. Cała reszta to już przygody dwóch osób, które ze względu na hurtowe ilości zażywanych narkotyków, nie do końca panują nad tym, co robią. W tej powieści wszystko tkwi w detalach.

Przede wszystkim, odbiór powieści zmienia się znacząco, gdy czytelnik wie, że postać Raoula Duke’a jest w rzeczywistości alter ego autora powieści, Huntera S. Thompsona (wcześniej pisałem o jego „Dzienniku rumowym”). Postać adwokata ponoć również jest ściśle wzorowa na prawdziwym adwokacie Thompsona. Zaś sama wycieczka do Vegas… cóż, powiedzmy tak: do dziś nie wiadomo, co w „Lęku i odrazie…” jest prawdą, a co fikcją. Zaś szczegółowość opisu działania narkotyków sugerują, że autor naprawdę sporo wątków historii oparł na osobistych doświadczeniach. I, przyznaję, jest to przerażające – chciałem najpierw napisać „trochę przerażające”, ale jednak uznałem, że trzeba być szczerym.

Jak się jednak rzekło, w przeciwieństwie do filmu, powieść nie jest tylko historią ćpania i szlajania się po hotelach i kasynach. To przy okazji krytyka współczesnego autorowi otoczenia – społeczeństwa i polityki Stanów Zjednoczony z czasów prezydentury Nixona. I, nie będę ukrywał, przez to powieść staje się jeszcze trudniejsza w odbiorze, ponieważ, jeśli ktoś się nie orientuje w tym okresie, nie zrozumie bardzo wielu nawiązań. Owszem, szczęśliwie wydawca nie zapomniał o licznych przypisach, które bardzo, ale to bardzo pomagają – niestety, przy częstotliwości, z jaką Thompson rzuca rozmaitymi nazwiskami, i tak łatwo się pogubić.

Wiem, że już kilka razy to powtórzyłem – „Lęk i odrazę…” czyta się ciężko. Ale! Jest to też ten specyficzny przypadek, kiedy jednocześnie czyta się ją lekko – to trochę jak z oglądaniem filmu, o czym wspominałem we wstępie. Z jednej strony przerażają opisy niektórych odjazdów i tego, jak – delikatnie mówiąc – człowiek może zmasakrować swoje ciało i psychikę. Z drugiej strony, pod kątem językowym obcowanie z tymi wszystkimi opisami było dla mnie przyjemne – są napisane w taki niezwykle płynny, gładki sposób, który po prostu sam się czyta. Dopiero, gdy do człowieka dotrze to, co przed chwilą zostało mu przedstawione, zaczyna się robić ciężej.

Muszę w tym miejscu pochwalić polskiego wydawcę powieści – Niebieską Studnię – za obszerny tekst załączony do książki, przybliżający sylwetkę Huntera S. Thompsona w bardzo kompleksowym zakresie i w ciekawy sposób. Zastanawiam się, czy nie warto go nawet przeczytać przed zabraniem się do powieści, żeby ta stała się łatwiejsza w odbiorze. Zresztą, wydaje mi się, że sam odbiór stanie się wtedy też pełniejszy. Świetna robota, w szczególności, że – tak jak pisałem – właśnie świadomość, kim jest autor i w jakich warunkach pisał „Lęk i odrazę…”, jest bardzo przydatna przy konsumpcji książki.

Skoro wspominałem we wstępie o filmie, warto ten wątek rozwinąć. „Las Vegas Parano” spłyca w dużym stopniu powieść, gdyż – tak jak mi zapadło w pamięci – kastruje ją w dużej mierze z wątków analizy społecznej i politycznej. Jest dzięki temu łatwiejszy w odbiorze dla odbiorcy innego niż (wyedukowany) Amerykanin i zdecydowanie bardziej uniwersalny. Sam wątek narkotykowy robi wystarczająco silne wrażenie – gdyby obraz nafaszerować jeszcze innymi treściami, mogłoby tego być po prostu zbyt dużo. Terry Gilliam – gdyż to on jest reżyserem – nie osiągnąłby jednak takiego efektu, gdyby nie rewelacyjna obsada. W Raoula Duke’a i doktora Gonzo wcielili się odpowiednio Johnny Depp i Benicio Del Torro. O ile ten pierwszy jest dobrze znany z ról dziwaków, o tyle Benicia nie widziałem już nigdy w niczym podobnym – i naprawdę warto go zobaczyć w roli zwariowanego narkomana. Nie wiem, czemu, ale niezmiernie rozbawiło mnie kameo Tobeya Maguire’a w czasach, kiedy jeszcze nie był popularny. Jestem ciekawy, czy Wam też się tak spodoba – zdecydowanie proponuję go wypatrywać.

Zarówno film warto obejrzeć, jak i książkę warto przeczytać. W szczególności, że w tym drugim przypadku mówimy o – jak twierdzą źródła – bardzo znamienitym przykładzie amerykańskiej literatury, która mocno wpłynęła i na dziennikarstwo, i na powieściopisarstwo w USA. Choć i filmowi nie można odmówić wpływu na popkulturę – zdaje się, że wykreowana przez Deppa postać zaczęła poniekąd żyć własnym życiem. Dlatego na deser zapraszam na jedną z recenzji Nostalgia Critic, w której Hunter S. Thompson gra bardzo ważną rolę…

*Tak, te dwie zupełnie różne nazwy zostały osiągnięte po przetłumaczeniu oryginalnego tytułu „Fear and Loathing in Las Vegas” na nasz rodzimy język. W tej sytuacji wybór między „Dziennikiem rumowym” a „Dziennikiem zakrapianym rumem” przestaje się wydawać taki istotny…

Za materiał do recenzji dziękuję serdecznie wydawnictwu Niebieska Studnia.